Υγρό, ορυκτό καύσιμο που αποτελείται από μείγμα υγρών και αέριων υδρογονανθράκων. Περιέχει και πολύ μικρές ποσότητες αζωτούχων και θειούχων ενώσεων. Βρίσκεται μέσα σε ιζηματογενή πορώδη πετρώματα. Η εκμετάλλευσή του γίνεται με γεωτρήσεις, οι οποίες προχωρούν σε βάθη από μερικές εκατοντάδες μέτρα μέχρι 7 χιλιόμετρα. Είναι παχύρρευστο και ελαιώδες υγρό με καστανόμαυρο χρώμα ή ελαφρά κίτρινο. Έχει χαρακτηριστική μυρουδιά και φθορίζει ελαφρά. Η πυκνότητά του είναι 0,8-0,9, δε διαλύεται στο νερό και είναι ελαφρότερο από αυτό. Αναφλέγεται πολύ εύκολα. Με τη στερεοποίησή του σχηματίζεται άσφαλτος και το ορυκτό οζοκηρίτης. Αποστάζεται μεταξύ 40° και 360° και δίνει μία σειρά προϊόντα. Στην εποχή μας είναι ένα από τα βασικότερα καύσιμα και η σημαντικότερη πηγή ενέργειας.

ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ

Το πετρέλαιο βρίσκεται στο υπέδαφος μαζί με το φυσικό αέριο και σπάνια μόνο του. Τα συνηθισμένα κοιτάσματά του βρίσκονται γύρω στα 2 χιλιόμετρα από την επιφάνεια, σχηματίζοντας κοιλότητες μέσα σε ιζηματογενή πετρώματα, συνήθως πτυχωμένα (αντίκλινα).

Προέλευση

Για το πώς δημιουργήθηκαν τα κοιτάσματά του υπάρχει ακόμα και σήμερα διαφωνία μεταξύ των γεωλόγων. Σύμφωνα με μία παλαιότερη θεωρία, πιστευόταν όταν είχαν ανόργανη προέλευση, δηλαδή ότι δημιουργήθηκαν από την ένωση άνθρακα και οξυγόνου με μία σειρά πολύπλοκων αντιδράσεων που συνέβησαν στο υπέδαφος. Μ` αυτόν τον τρόπο όμως δεν εξηγείται η παρουσία των αζωτούχων ενώσεων (πυριδίνη, μεθυλικά προϊόντα) που βρίσκονται μόνο σε ζωικούς ή φυτικούς οργανισμούς. Σε γενικές γραμμές σήμερα παραδεχόμαστε ότι το π. έχει οργανική προέλευση, όπως και οι γαιάνθρακες. Τα περισσότερα κοιτάσματά του σχηματίστηκαν πριν από 10 και περισσότερα εκατομμύρια χρόνια από λείψανα φυτικών και ζωικών οργανισμών (πλαγκτό, φύκη, διάτομα, μικρά μαλάκια κ.λπ.), τα οποία ζούσαν στις θάλασσες, στις λιμνοθάλασσες ή στις εκβολές των ποταμών. Μεταφέρθηκαν και αποτέθηκαν κατά μεγάλες μάζες στους βυθούς ως "μαύρη λάσπη", μαζί με ανόργανα ιζήματα. Σταδιακά οι οργανισμοί αυτοί αποσυντέθηκαν μέσα στα πετρώματα που σχηματίστηκαν, με τη βοήθεια αναερόβιων μικροβίων (βακτηρίδια). Τέτοια βακτηρίδια βρίσκονται ζωντανά ακόμα και σήμερα σε μερικά είδη αμερικανικών και ρωσικών πετρελαίων. Οι υψηλές θερμοκρασίες (μέχρι 200°) και πιέσεις που επικράτησαν, όταν τα διάφορα στρώματα βρέθηκαν σε μεγάλα βάθη, διαμόρφωσαν ακόμα περισσότερο τα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικών αερίων. Η ανεύρεση στο π. προϊόντων που προέρχονται από χοληστερίνη, φυτοστερίνη και χλωροφύλλη, όπως επίσης και άλλων ουσιών που έχουν σχέση με τον οργανικό κόσμο, συνηγορούν υπέρ της θεωρίας αυτής. Το νερό που βρίσκεται πάντα κάτω από το π. είναι γεμάτο ιωδιούχα, νατριούχα και βρομιούχα άλατα. Έτσι επιβεβαιώνεται ο αρχικός τόπος δημιουργίας του, που ήταν οι ρηχές θάλασσες και οι βυθοί τους. Το αλατούχο αυτό νερό πιστεύεται ότι πήρε μέρος στις διεργασίες σχηματισμού των κοιτασμάτων. Σύγχρονα πειράματα που έγιναν από τον Ένγκελ στο λάδι των ψαριών και από τον Ποτονιέ σε φύκια τα οποία υποβλήθηκαν σε υψηλές θερμοκρασίες και πιέσεις, έδωσαν υδρογονάνθρακες. Σύγχρονα επίσης ιζήματα από οργανική ύλη συναντούνται συχνά στη θάλασσα. Στις διάφορες οργανικές λάσπες που σαπίζουν παρατηρούνται μικρές ποσότητες (1%) πετρελαίου. Σε μερικά ήρεμα κέντρα του βυθού, όπως π.χ. στη Μαύρη θάλασσα, υπάρχουν σήμερα μέχρι 35% οργανικές ουσίες και 10% στοιχεία πετρελαίου. Όπως υπολόγισε ο Αρχαγκέλσκι, για να σχηματιστεί ίζημα πάχους ενός μέτρου, θα πρέπει να περάσουν 5.000 χρόνια. Ως συμπέρασμα από τις σημερινές έρευνες βγαίνει ότι το π. μπορεί να σχηματιστεί από την οργανική λάσπη που σαπίζει, τόσο με την ενέργεια μικροοργανισμών, όσο και με χημικές και φυσικές διαδικασίες. Η θερμότητα της Γης συντελεί στις διαδικασίες αυτές και διαχωρίζει τα πτητικά συστατικά προς τα πάνω. Πολλά ερωτήματα και αμφιβολίες υπάρχουν ακόμα για το σχηματισμό του π. και του φυσικού αερίου, που περιμένουν την απάντησή τους από τους ερευνητές του μέλλοντος.

Δομές του πετρελαίου

Το υγρό πετρέλαιο και τα αέρια αποθηκεύονται μέσα σε άλλα πορώδη πετρώματα. Τέτοια είναι η άμμος και ο ψαμμίτης. Οι ασβεστόλιθοι και πολύ περισσότερο οι δολομίτες μπορεί να είναι πορώδεις, σ` αυτούς όμως έχουν μεγαλύτερη σημασία οι κενοί χώροι. Για να σχηματιστούν κοιτάσματα με οικονομική σημασία θα πρέπει το πορώδες πέτρωμα, μέσα στο οποίο είναι αποθηκευμένο το π., να περιβάλλεται από άλλα στεγανά πετρώματα, που να εμποδίζουν την εξάτμισή του, το διασκορπισμό ή την οξίδωσή του. Σε όλες του τις γεωλογικές μορφές έχει την ίδια κατανομή. Στα βαθύτερα σημεία του πετρώματος βρίσκεται το αλμυρό νερό. Πάνω του "επιπλέει" το π. και, όταν υπάρχει αέριο, βρίσκεται στο ανώτερο μέρος του αποθηκευτικού πετρώματος. Τα κοιτάσματά του βρίσκονται σε σχηματισμούς (τεκτονικές δομές), στα αντίκλινα ή σε οριζόντια στρώματα (στρωματογραφικές δομές).

Μετανάστευση του πετρελαίου

Το πετρέλαιο δε σχηματίστηκε στην περιοχή από όπου το εκμεταλλευόμαστε σήμερα. Μετανάστευσε από τα αρχικά αργιλώδη ιζήματα, μέσα στα οποία δημιουργήθηκε με τη συμπίεση των άλλων ιζηματογενών στρωμάτων, που κάλυψαν τα αργιλικά. Η μετανάστευση μπορεί να οφείλεται και στη θερμότητα της Γης που αυξάνει την πίεση των αερίων. Ο διαχωρισμός του στα τρία συστατικά (αέριο - πετρέλαιο - νερό) έγινε με την επίδραση της βαρύτητας στην άμμο ή στο πορώδες πέτρωμα.

Αναζήτηση κοιτασμάτων πετρελαίου

Ο γεωλογικός χάρτης είναι το πρώτο βοήθημα του γεωλόγου. Αναλύοντας τις πληροφορίες του διαλέγονται οι πιο πρόσφορες για έρευνα περιοχές. Μία πολύ σπουδαία μέθοδος για την αναζήτηση του π. είναι η γεωφυσική έρευνα. Με τη βοήθειά της "βλέπουμε" αυτό που δε φαίνεται με το μάτι κάτω από το χώμα. Με τις πολύπλοκες γεωφυσικές συσκευές εξετάζονται οι διάφορες ιδιότητες των πετρωμάτων (σεισμικές, μαγνητικές, ηλεκτρικές). Με τη σεισμική μέθοδο ερευνούνται τα διάφορα στρώματα πετρωμάτων που έχουν διαφορετική πυκνότητα. Από ένα σημείο μικροέκρηξης προχωρούν τα σεισμικά κύματα μέσα από τα πετρώματα με διαφορετική ταχύτητα και, όταν επιστρέφουν, συλλαμβάνονται από τους σεισμογράφους και εξετάζονται. Έτσι οι επιστήμονες διαπιστώνουν σε ποιο βάθος βρίσκονται τα πετρώματα, τι είδους πετρώματα είναι, τι δομές σχηματίζουν (οριζόντια ή πτυχωμένα). Με τη μέθοδο αυτή βρέθηκαν σχεδόν όλα τα καινούρια κοιτάσματα πετρελαίου. Η γεωχημική μέθοδος βοηθά ακόμα και στις πιο δύσκολες περιπτώσεις. Με τη μέθοδο αυτή αντλούνται δείγματα αέρα από μικρό βάθος του εδάφους και ανιχνεύονται με ειδικές ευαίσθητες συσκευές για ίχνη υδρογονανθράκων. Άλλες μέθοδοι έρευνας που μπορεί να χρησιμοποιηθούν είναι η γεωηλεκτρική μέθοδος, η βαρυτητομετρική, η μαγνητομετρική και οι αεροφωτογραφίες. Στο τελικό στάδιο έρευνας χρησιμοποιούνται οι ερευνητικές γεωτρήσεις. Με μεγάλη προσοχή εκλέγεται η θέση της πρώτης γεώτρησης εκεί όπου υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να υπάρχει εκμεταλλεύσιμο κοίτασμα πετρελαίου. Μία τέτοια γεώτρηση μπορεί να γίνει επικίνδυνη, αν προηγούμενα δεν είχε μελετηθεί σωστά, γιατί σε μερικές περιπτώσεις μπορεί το π. ν` ανεβεί ορμητικά κάτω από την πίεση των αερίων και να προκαλέσει έκρηξη. Από τις γεωτρήσεις οι ειδικοί παίρνουν δείγματα των πετρωμάτων του βάθους, μετρούν την πίεση του κοιτάσματος και υπολογίζουν τα αποθέματά τους και την αποδοτικότητά τους.

Εξόρυξη του πετρελαίου

Αν οι ερευνητικές γεωτρήσεις πετύχουν, η επόμενη φάση αρχίζει με τις παραγωγικές γεωτρήσεις για την εκμετάλλευση πλέον του π. και του φυσικού αερίου. Οι γεωτρήσεις τοποθετούνται συμμετρικά στις πλευρές του αντικλίνου για να απορροφήσουν πρώτα το υγρό π. και να εκμεταλλευτούν ομοιόμορφα το κοίτασμα. Το κύριο όργανο για τη διάνοιξη γεώτρησης είναι ένα περιστροφικό τρυπάνι, που προχωρεί και ανοίγει ένα μεγάλο επίμηκες πηγάδι σε βάθος. Από ένα σύστημα σωλήνων μπορεί το π. να φτάσει στην επιφάνειά του, αν η πίεση στο βάθος είναι αρκετή ή να αντληθεί με αντλίες. Τα αέρια φτάνουν μερικές φορές σε εξαιρετικά μεγάλες πιέσεις, μέχρι 100 ατμόσφαιρες. Τα μηχανήματα γεώτρησης και εξόρυξης στηρίζονται στους χαρακτηριστικούς μεταλλικούς πύργους, τα "ντέριξ". Το π. που βγαίνει στην επιφάνεια είναι ακάθαρτο, γεμάτο χώμα ή αργιλώδη ιζήματα. Το φυσικό αέριο διαχωρίζεται από το π., αποθηκεύεται ή οδηγείται κατευθείαν στη βιομηχανία και κατανάλωση με αγωγούς ή καίγεται, αν η ποιότητα και ποσότητά του δε δικαιολογούν εκμετάλλευση.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ

Τα μεγαλύτερα κοιτάσματα του κόσμου βρίσκονται στη Μέση Ανατολή, όπου τη μεγαλύτερη παραγωγή έχουν η Σαουδική Αραβία (450 εκατομ. τόνους το χρόνο), το Ιράκ (165 εκ.τ.), το Κουβέιτ (140 εκ.τ.) και το Ιράν (125 εκ.τ.). Πρώτες στην παγκόσμια παραγωγή είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, με 480 εκατ. τόνους, ενώ πριν τη διάλυσή της ήταν η ΕΣΣΔ με 575 εκατ. τόνους. Στις ΗΠΑ τα σπουδαιότερα κοιτάσματα βρίσκονται στην Πενσιλβανία, στο Τέξας, στην Καλιφόρνια και στη Λουιζιάνα. Στην πρώην ΕΣΣΔ γνωστές είναι οι πετρελαιοφόρες λεκάνες της Κασπίας (Μπακού), του Βόλγα - Ουράλη, οι ακτές του Βόριου Παγωμένου ωκεανού, οι έρημοι της Κεντρ. Ασίας και η μεγαλύτερη στον κόσμο δυτικοσιβηρική λεκάνη πετρελαίου και φυσικού αερίου. Άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες είναι η Λιβύη, η Βενεζουέλα, η Νιγηρία, ο Καναδάς, η Ινδονησία, η Αλγερία, το Μεξικό, η Αργεντινή και η Αυστραλία με 105 εκατομμύρια τόνους παραγωγή το χρόνο η πρώτη και 17 η τελευταία. Σ` όλη αυτήν τη σειρά πρέπει να προστεθούν οι καινούριοι τόποι έρευνας ( Αλάσκα, ο κόλπος του Μεξικού, ο Β Παγωμένος ωκεανός, η Βαλτική και η δυτική Ευρώπη). Στα Βαλκάνια οι χώρες που παράγουν πετρέλαιο είναι η Ρουμανία και η Αλβανία. Πρόσφατα βρέθηκαν και στην Ελλάδα (Αιγαίο) κοιτάσματα. Οι τεχνικοί και οι επιστήμονες άρχισαν να διερευνούν τους βυθούς των θαλασσών όλο και σε μεγαλύτερα βάθη. Από τη δυνατότητα εκμετάλλευσης στην αιγιαλίτιδα ζώνη που είχαν το 1947 (κόλπος του Μεξικού σε 15 μ. βάθος), τελειοποίησαν την τεχνική και εργάζονται στις υφαλοκρηπίδες σήμερα (200 μ. βάθος βυθού), έφτασαν τα 750 μ. με τις πλωτές πλατφόρμες το 1975 (Βόρεια θάλασσα) και προβλέπεται να τα ξεπεράσουν και να φτάσουν τα 1000 μ.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ

Το πετρέλαιο, όπως βγαίνει από τις πηγές, είναι ανάμεικτο με χώμα, νερό, άλατα και άλλες ακαθαρσίες. Στον τόπο της εξαγωγής του συγκεντρώνεται μέσα σε μεγάλες δεξαμενές και γίνεται το πρώτο καθάρισμά του από το νερό, τα άλατα και τα αργιλώδη ιζήματα με μετάγγιση. Ένα μέρος του μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμη ύλη σε πλοία, μηχανές ντίζελ κ.λ.π. Κυρίως όμως υποβάλλεται σε ένα χημικό διαχωρισμό, όπου χωρίζονται οι υδρογονάνθρακές του ανάλογα με το σημείο ζέσεώς τους. Ο καθαρισμός και η απόσταξη του π. ονομάζονται διύλιση και γίνεται σε μεγάλες σύγχρονες χημικές μονάδες, τα διυλιστήρια. Συνήθως όμως ο τόπος κατεργασίας του, τα διυλιστήρια, βρίσκονται πολύ μακριά από τον τόπο εξόρυξής του, γι` αυτό μεταφέρεται με πετρελαιαγωγούς σωλήνες (επιφανειακούς ή υποθαλάσσιους) μέχρι τα λιμάνια. Από εκεί μεταφέρεται με μεγάλα δεξαμενόπλοια (τάνκερ, πετρελαιοφόρα).

Διύλιση

Το αργό πετρέλαιο αποτελείται κυρίως από κεκορεσμένους υδρογονάνθρακες, τις παραφίνες (αμερικανικά πετρέλαια), είτε από κυκλικούς, τα ναφθένια (ρωσικά πετρέλαια), είτε ακόμα και από ακόρεστους ή αρωματικούς υδρογονάνθρακες (πετρέλαια Ινδονησίας). Περιέχει επίσης ενώσεις οξυγόνου (οξέα, άσφαλτο) και σε πάρα πολύ μικρή ποσότητα αζωτούχες και θειούχες ενώσεις. Τα διάφορα μέλη των υδρογονανθράκων, αέρια ή υγρά, από άποψη μοριακών βαρών, έχουν από C1 μέχρι C50. Η κατεργασία του αρχίζει με την πλύση του με θειικό οξύ (Η>2SΟ4) ή με υγρό διοξίδιο του θείου (SΟ2) για να απομακρυνθούν τα βασικά του συστατικά. Στη συνέχεια πλένεται με νερό και διάλυμα υδροξιδίου του νατρίου (ΝaΟΗ) για να απομακρυνθούν τα όξινα συστατικά του και τέλος ξεπλένεται με άφθονο νερό. Ο τρόπος αυτός εφαρμόζεται και για τον καθαρισμό των προϊόντων του. Η κλασματική του απόσταξη αρχίζει, όταν μπαίνει πια μέσα σ` έναν υψηλό μεταλλικό πύργο, όπου επικρατούν κατάλληλες θερμοκρασίες, για να μπορούν να εξαερωθούν και να διαχωριστούν τα πτητικά συστατικά του. Ο πύργος ή στήλη απόσταξης βρίσκεται πάνω σ` ένα φούρνο, όπου επικρατούν υψηλές, μεταβαλλόμενες θερμοκρασίες. Από την έξοδο του φούρνου οι ατμοί του π. μπαίνουν διαδοχικά στις διάφορες πλάκες της στήλης. Μέσα στον πύργο, με το σύστημα της συνεχούς απόσταξης, τα συστατικά που εξαερώνονται ανεβαίνουν προς τα πάνω και υγροποιούνται με ειδικούς δίσκους. Στο κάτω μέρος της στήλης μένουν στα στερεά προϊόντα της απόσταξης. Με την πρώτη σειρά κατεργασίας παίρνουμε 4 ομάδες προϊόντων: 1) Ελαφρά ορυκτέλαια, 2) μεσαία ορυκτέλαια, 3) βαριά ορυκτέλαια και 4) στερεά υπόλοιπα. Με τη δεύτερη σειρά κατεργασίας παίρνουμε: από την πρώτη ομάδα 1) πετρελαϊκό αιθέρα (γαζολί), σημείο ζέσεως 40-70°, 2) ελαφρές βενζίνες (καύσιμη ύλη αεροπλάνων), σ.ζ. 70-120°, 3) λιγροΐνη, σ.ζ. 120-135° και 4) βαριές βενζίνες (καύσιμη ύλη αυτοκινήτων), σ.ζ. 135-150°. Από τη δεύτερη ομάδα παίρνουμε: φωτιστικό πετρέλαιο και λάδια για κινητήριες ντίζελ, σ.ζ. 150-300°. Από την τρίτη ομάδα έχουμε τα ορυκτέλαια ή παραφινέλαια (λιπαντικά λάδια) σ.ζ. 300-360° και τέλος τα υπολείμματα δίνουν βαζελίνη, παραφίνη και άσφαλτο. Το υγρό που δεν αποστάζεται και χρησιμοποιείται για καύσιμη ύλη θέρμανσης λέγεται μαζούτ και υπάρχει κυρίως στα ρωσικά πετρέλαια. Τα διάφορα προϊόντα της κλασματικής απόσταξης επεξεργάζονται ακόμα περισσότερο, το καθένα ξεχωριστά. Αποστάζονται για να αυξηθεί ο βαθμός καθαρότητάς τους.

Πετροχημική βιομηχανία

Είναι ένας σχετικά καινούριος κλάδος της χημικής βιομηχανίας που ασχολείται με την πυρόλυση των κλασμάτων του π. και τη δημιουργία μιας μεγάλης σειράς προϊόντων. Από τους εκατοντάδες υδρογονάνθρακες του π., οι πιο εύχρηστοι είναι το μεθάνιο, το αιθυλένιο, το προπυλένιο, το βουτυλένιο και το βενζόλιο. Η περιεκτικότητά τους στο π. δεν ξεπερνά το 3%. Τα μείγματα αυτά παίρνονται από την κλασματική απόσταξη του αργού π. Κατόπι διαχωρίζονται με κλασματική πάλι απόσταξη και με πλύση με πυκνό θειικό οξύ. Με βάση το μεθάνιο (CΗ<span class="suc">4), που κατεργάζεται με μια σειρά άλλες ενώσεις, παίρνουμε: χρώματα βινυλίου, πλαστικά βινυλίου, ακρυλικές ίνες, ελαστικά νεοπρενίου, αεροζόλ, αντιψυκτικά, διαλύτες λιπών, αέριο συγκόλλησης κ.ά. Από το αιθυλένιο (C<span class="suc">2Η<span class="suc">4) παίρνουμε: πολυαιθυλένια για μια μεγάλη ποικιλία πλαστικών ειδών, πλαστικές μεμβράνες σελοφάν, μετατρέπεται επίσης σε αιθυλική αλκοόλη για καλλυντικά και για σουλφαμίδες κ.ά. Από τον πολυμερισμό του βουτυλενίου (C<span class="suc">4Η<span class="suc">8) δημιουργείται το νάιλον. Με βάση το προπυλένιο έχουμε πλαστικά, απορρυπαντικά, χρώματα, υαλοβάμβακα κ.ά. Ενώ από το βενζόλιο (C<span class="suc">6Η<span class="suc">6) συνεχίζουμε να παίρνουμε νάιλον, γεωργικά χημικά φάρμακα και πλαστικά.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ

Μια καινούρια απειλή έκανε την εμφάνισή της με την ανάπτυξη της μεταπολεμικής βιομηχανίας: η μόλυνση του νερού και της ατμόσφαιρας από τα απόβλητα των εργοστασίων, τα καυσαέρια, τα προϊόντα κυρίως του π. Αν σκεφτούμε ότι 10 γραμμάρια πετρελαιοειδών μπορούν να καταστήσουν 800 λίτρα νερό ακατάλληλο για τη ζωή των οργανισμών, ότι 24 κυβικά μέτρα νερό χρειάζονται για να επεξεργαστεί 1 τόνος πετρελαίου, ότι 4000 εκατομμύρια τόνοι το χρόνο πετρέλαιο επεξεργάζεται, θα καταλάβουμε τι διαστάσεις θα πάρει, στις δεκαετίες που έρχονται, το πρόβλημα. Ήδη πολλά ποτάμια, λίμνες και κλειστές θάλασσες στην Ευρώπη, την Αμερική και σ` αυτήν την Ελλάδα ακόμα, ρυπάνθηκαν επικίνδυνα και έγιναν ακατάλληλα για τη ζωή (Ρήνος, Θερμαϊκός, Σαρωνικός κ.λ.π.). Κυριότερες αιτίες είναι η βιομηχανία πετρελαιοειδών, η πετροχημική βιομηχανία και τα πετρελαιοφόρα. Χιλιάδες προϊόντα του π. (πλαστικά, σελοφάν κ.λ.π.) δεν μπορούν να αφομοιωθούν από τη φύση και σχηματίζουν σωρούς σκουπιδιών στις ακτές και κοντά στις μεγαλουπόλεις.

Η ατμόσφαιρα επίσης δηλητηριάζεται και αλλοιώνεται στις βιομηχανικές ζώνες και τις μεγαλουπόλεις. Ένα δισεκατομμύριο τόνοι πετρελαίου καίγονται κάθε χρόνο σ` όλο τον κόσμο. Πάνω από 200 εκατομμύρια αυτοκίνητα σ` όλο τον κόσμο δηλητηριάζουν συνέχεια τον αέρα. Φυσικά η επιστήμη και η τεχνική θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μέχρι ένα σημείο το πρόβλημα, χρειάζεται όμως παρέμβαση από ένα δυνατό κράτος, προγραμματισμός και οργάνωση. Όλα αυτά όμως σκοντάφτουν στον αγώνα της βιομηχανικής ανάπτυξης, στο κέρδος των επιχειρήσεων, γιατί θα ανέβαινε το κόστος παραγωγής και στο σύνολο των οικονομικών σχέσεων.

Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι θα τελειώσουν τα παγκόσμια αποθέματα των κοιτασμάτων. Η παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου ξεπερνά σήμερα τα 4 εκατομμύρια τόνους το χρόνο και προβλέπεται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο μέχρι το 2000.

Τα εξακριβωμένα αποθέματα πετρελαίου φτάνουν τα 50 δισεκατομμύρια τόνους περίπου. Υπολογίζεται να καταναλωθούν στο πρώτο μισό του 21ου αιώνα. Ωστόσο άλλες μορφές ενέργειας μπορούν να αντικαταστήσουν το π. Ο λιθάνθρακας μπορεί να ξαναπάρει τη θέση του, η πυρηνική ενέργεια ίσως μπορέσει να αντικαταστήσει το π. ή η ηλιακή, η γεωθερμική και η ενέργεια των παλιρροιών.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Από τα προϊστορικά ακόμα χρόνια οι πρωτόγονοι άνθρωποι των περιοχών της Κασπίας και του Περσικού κόλπου ήρθαν σε επαφή με το π. και αντίκριζαν με ιερό δέος τις φλόγες από τις φυσικές πετρελαιοπηγές, όταν καίγονταν. Οι κάτοικοι της Μεσοποταμίας πρώτοι γνώρισαν κάτω το π. και χρησιμοποίησαν την άσφαλτο, που είναι οξιδωμένο παράγωγο του π. στην επιφάνεια. Οι αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποίησαν για θεραπευτικούς σκοπούς. Ενώ από τους αλεξανδρινούς χρόνους και μέχρι το 17ο αι. χρησιμοποιήθηκε και για πολεμικούς σκοπούς, π.χ. στο υγρό πυρ των Βυζαντινών.

Από το 1859 αρχίζει η σύγχρονη ιστορία της βιομηχανικής εκμετάλλευσης του π. όταν έγινε τη χρονιά εκείνη στο Τίτουβιλ της Πενσιλβανίας (Η.Π.Α.) η πρώτη αποδοτική γεώτρηση. Από τις αρχές του 20ού αι. αρχίζει η μεγάλη του χρήση κυρίως στις μηχανές εσωτερικής καύσης. Με τεράστια άλματα κατακτά πολλούς και βασικούς τομείς της οικονομικής ζωής και γίνεται η κυρίαρχη καύσιμη ύλη. Τα μέσα συγκοινωνίας (ξηράς, θάλασσας, αέρα), χιλιάδες εργοστάσια κ.λ.π. κινούνται με πετρέλαιο. Χιλιάδες άλλα προϊόντα κυριαρχούν στη ζωή μας: πλαστικά, χρώματα, βενζίνη, αιθέρας, ακρυλικές ίνες, απορρυπαντικά, φάρμακα κ.λ.π. Δικαιολογημένα λοιπόν η εποχή μας θεωρείται η περίοδος της κυριαρχίας του "μαύρου χρυσού".

Με την αύξηση της κατανάλωσής του, εντείνονται οι προσπάθειες για την ανακάλυψη και αξιοποίηση καινούριων κοιτασμάτων. Κάτω από τον έλεγχο των Βρετανών και των Γάλλων βρίσκονταν τα πρώτα μεγάλα κοιτάσματα στη Μέση Ανατολή κατά τη δεκαετία του 1920. Στη συνέχεια ανακαλύφτηκαν και άρχισαν να αξιοποιούνται μεγάλα κοιτάσματα στην Αραβική χερσόνησο, στη Β Αφρική, στο Ιράκ και στον Περσικό κόλπο. Στο ίδιο χρονικό διάστημα πετρελαιοφόρα κοιτάσματα ανακαλύπτονταν στις νότιες πολιτείες των Η.Π.Α., στη Βενεζουέλα, στη Σοβιετική Ένωση, στη Ρουμανία και στην Ινδονησία. Παράλληλα αρχίζει και ένας σκληρός ανταγωνισμός (οικονομικός και πολιτικός) μεταξύ κρατών, λαών και εταιριών, σε διεθνή κλίμακα. Το π. γίνεται "αίμα πολέμου" και βασική αιτία τόσο για τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, πολύ περισσότερο για το Β΄ Παγκόσμιο, όσο και για τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή. Το π. έγινε αντικειμενικός σκοπός σε τρία μέτωπα κατά το Β΄ Παγκόσμιο: στο Βαλκανικό και Ρωσικό, με στόχο τις πετρελαιοπηγές της Ρουμανίας και της Κασπίας από τη φασιστική Γερμανία, και στο Βόρειο Αφρικανικό από τις γερμανοϊταλικές δυνάμεις που απέτυχαν τελικά. Μετά τον πόλεμο για να διατηρηθεί ο έλεγχος των πετρελαιοπηγών από τις δυτικές μεγαλοβιομηχανικές χώρες και τις πολυεθνικές εταιρίες δημιουργήθηκαν μία σειρά βάσεις (ναυτικές, αεροπορικές) μέχρι και τη Μέσα Ανατολή, κυρίως αμερικανοβρετανικές, υποστηρίχτηκαν κυβερνήσεις αντιλαϊκές και αντιδημοκρατικές, κατεστάλησαν κινήματα εθνικά και προοδευτικά και απόπειρες εθνικοποίησης (Ιράν 1949).

Η παγκόσμια παραγωγή, από 100 εκατομμύρια τόνους που ήταν το 1920, τριπλασιάστηκε το 1940, έφτασε τα 1.000 εκατομμύρια τόνους το 1960 και ξεπέρασε τα 2.500 το 1993. Οι κυριότεροι καταναλωτές είναι οι Η.Π.Α. (καταναλώνει πολύ περισσότερο απ` ό,τι παράγει), η δυτική Ευρώπη και η Ιαπωνία. Η Σοβιετική Ένωση υπήρξε αυτάρκης. Το 1974 μάλιστα ανακοίνωσε ότι κατείχε πια την πρώτη θέση ανάμεσα στις πετρελαιοπαραγωγές χώρες. Παλαιότερη εκτίμηση έδειχνε ότι η Μέση Ανατολή παράγει γύρω στο 65% της παγκόσμιας παραγωγής, οι Η.Π.Α. το 17% περίπου, η πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. το 15% και το υπόλοιπο οι άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες.

Το π. είναι η βάση της σύγχρονης βιομηχανίας και σε επέκταση της παραγωγής, η μορφή ενέργειας που κινεί σχεδόν τα πάντα σήμερα, αλλά οι χώρες που το καταναλώνουν δεν αντιστοιχούν μ` αυτές που το παράγουν, για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε μία μεγάλη αντίθεση. Το Σεπτέμβριο του 1960 οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες δημιούργησαν μία ένωση με το όνομα ΟΠΕΧ (Οργανισμός Πετρελαίου Εξαγωγικών Χωρών) για να συντονίσουν την πολιτική τους πάνω στο π. (τιμές, δικαιώματα εξόρυξης, άσκηση πίεσης στις βιομηχανικές χώρες κ.λ.π.). Τα ιδρυτικά μέλη ήταν 5 (Βενεζουέλα, Ιράκ, Ιράν, Κουβέιτ και Σαουδική Αραβία). Σ` αυτά προστέθηκαν η Αλγερία, το Εκουαντόρ, τα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ινδονησία, το Κατάρ, η Λιβύη και η Νιγηρία. Έτσι τον Οκτώβριο του 1973 ο ΟΠΕΧ ανακοίνωσε το διπλασιασμό της τιμής του π., επέβαλε περιορισμούς στην παραγωγή και έτσι ο "διψασμένος" για "μαύρο χρυσό" κόσμος τραντάχτηκε και δημιουργήθηκε η παγκόσμια κρίση του πετρελαίου, που έπληξε τις οικονομίες των δυτικών κυρίως χωρών. Για να εξηγηθεί η κρίση πρέπει να πάρουμε υπόψη την αντίθεση μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών χωρών, όπως επίσης και το γεγονός ότι οι εταιρίες πετρελαίου αυξάνουν τα κέρδη τους με τις υψηλές τιμές και τις πιέσεις. Παράλληλα η κρίση έγινε αφορμή για να αρχίσουν πολλές και θεαματικές έρευνες: σήμερα 50.000 γεωτρύπανα σ` όλο τον κόσμο ψάχνουν για πετρέλαια σε θάλασσες και ξηρές. Ο αγώνας για τον έλεγχο των πετρελαιοπηγών συνεχίζεται και δημιουργεί επικίνδυνες εστίες πολέμου (Αραβοϊσραηλινοί 1967, 1973, Κύπρος 1974, Λίβανος 1976).

Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίες, το 1994 καταναλώθηκαν στην Ελλάδα 10.806.000 τόνοι πετρελαιοειδών, από τους οποίους 1.659.000 για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, 1.877.000 στη βιομηχανία, 4.439.000 για τις μεταφορές, 2.031.000 για οικιακή και άλλες χρήσεις, ενώ το υπόλοιπο ήταν κατανάλωση μη ενεργειακή και ποσότητες που ξοδεύονται για τη λειτουργία του ενεργειακού τομέα.

Μετά την εντόπιση κοιτασμάτων πετρελαίου στην υφαλοκρηπίδα της Θάσου, όπου συνεχίζονται οι ερευνητικές γεωτρήσεις, άρχισαν από το τέλος του 1976 ερευνητικές επίσης γεωτρήσεις και στην περιοχή του δέλτα του ποταμού Νέστου. Η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της Θάσου γίνεται από διεθνή κοινοπραξία εταιριών και το πετρέλαιο που αντλείται καλύπτει περίπου το 1/10 της κατανάλωσης της χώρας.

Πηγή: LivePedia

TAGS: ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ - ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ - ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ - ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ - ΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ - ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΠΩΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ - ΕΤΑΙΡΙΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ